طب دین | مرکز طب اسلامی طب دین
حجامت چیست؟
در این مقاله طب دین می خواهیم تمام نکات و موارد حجامت را با هم بررسی کنیم و بهترین زمان حجامت، با توجه به عبارات معتبرترین کتب لغات عربی، اصل و ریشه لغوی حجامت همان «مکش» است ؛زمانی که نوزاد سینه مادرش را برای شیر خوردن می‌مکد، عرب فصیح میگوید آن را «حجم» کرد؛وجه تسمیه فعل درمانی حجامت نیز همین فعل مکش است زیرا که کار حجام همین است که با کمک لیوان حجامت یا همان «محجمه»گوشت موضع محجوم را می مکد.
(پس نتیجه میتوان گرفت که حجامتی که بیشتر در درمانگاه ها مشاهده میشود که با دستگاه و یکباره انجام میشود و یا کلا بدون مکش های اصولی خونگیری میشود و در عرض پانزده دقیقه کار به اتمام میرسد اصلا حجامت نیست!و طبیعتا اثرات درمانی نخواهد گذاشت)
حجامت به معنای عمومی یعنی یک روش پیشگیری و درمان بیماری ها با ایجاد مکش روی پوست(روی بزرگترین شبکه های مویرگی بدن که سلوی های کثیف و پیر را محبوس کرده)میباشد که میتواند همراه با تیغ زدن و خونگیری(حجامت مع الشرط)و یا بدون آن(حجامت بلا شرط)انجام شود.
گذاشتن بادکش میتواند با استفاده از آتش و ایجاد خلاء ناشی از مصرف اکسیژن داخل لیوان(روش گرم)و یا بوسیله مکش از انتهای محجمه و ایجاد خلاء توسط دستگاه ساکشن(روش سرد) باشد.
تاریخچه حجامت
۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح،شاخ های حجامت در ایران وارد اصول درمان شدند.اوراق پاپیروس که از عصر باستان بدست آمده نیز نشان میدهد حدود ۲۲۰۰سال قبل از میلاد مسیح حجامت امری رایج بوده است؛در روایات مختلفی حجامت از سنت ها و همچنین داروهای پیامبران شمرده شده است؛لذا میتوان گفت تاریخچه حجامت به قدمت حضور انبیاء در جوامع بشری است.
پیامبراکرم«ص»حدود ۵۲۷ بار در طول عمر شریف خویش حجامت کردند.
بقراط که حدود ۴۰۰سال قبل از میلاد مسیح زندگی می‌کرد با روش های مختلف حجامت کاملا آشنا بود و در آثار خود به موارد استفاده و منع استفاده آن اشاره کرده است؛جالینوس نیز ۱۲۰سال بعد از میلاد مسیح مطالب متنوعی در مورد حجامت در آثار خود بیان کرده است.
ابو علی سینا در کتاب قانون که هزار سال قبل نوشته شده،حجامت را از ارکان درمان محسوب و در بسیاری از بیماری ها از انواع حجامت استفاده کرده است.
جرجانی نیز در کتاب ذخیره خوارزمشاهی که از کتب مهم و معتبر طب سنتی محسوب میشود فصل مشخصی را به حجامت اختصاص داده و به نقل از جالینوس پیرامون قواعد و زمان مناسب حجامت سخن گفته است.
حکمای طب سنتی از جمله ذکریای رازی ،علی بن عباس اهوازی، زهراوی،حکیم میسری،حکیم اعظم خان در درمان بیماریها از انواع حجامت متناسب با شرایط بیمار و نوع بیماری استفاده می کند.
اهمیت حجامت
- (پناهگاه پیامبر)
امیرالمؤمنین«ع»فرمودند:پیامبر هر دردی داشتند پناهگاه ایشان حجامت بود. - (بهترین دارو)
پیامبر«ص»فرمودند:بهترین دارو حجامت،فصد و سیاهدانه است. - (درمان بیماری ها)
پیامبر«ص»فرمودند:درد سه چیز است و درمان سه چیز؛ درد، دم و مره(سوخته صفرا و سودا) و بلغم است و داروی دم حجامت است. - (عادت خوب)
پیامبر«ص»فرمودند:خوب عادتی است حجامت کردن؛چشم را جلا میدهد و دردها را میبرد. - (تقویت عقل و بدن)
امیرالمؤمنین«ع»فرمودند:حجامت بدن را سالم و عقل را محکم میکند. - (بهترین درمان)
امام کاظم«ع»فرمودند: مردم با چیزی بهتر از حجامت و خوردن عسل درمان نکرده اند. - (سخن وحی)
امام صادق«ع»فرمودند:جبرئیل مسواک،خلال و حجامت را بر پیامبر نازل کرد.
حجامت از دیدگاه غرب و شرق
در کشورهای مختلف جهان به عنوان یک روش درمانی بسیار موثر پذیرفته و اعمال میشود و بیش از ۸۵۰۰۰ مقاله علمی در اثبات اثرات درمانی آن ارائه شده است اما متأسفانه همچنان شاهد مقاومت وزارت بهداشت و نظام سلامت کشور در برابر حجامت در کشور خودمان هستیم.
دکتر یوهان آبل، پزشک و محقق آلمانی نیز در کتاب خود با عنوان «حجامت؛ شیوه درمان آزموده شده»،که در سال ۱۹۹۷ چاپ شده است میگوید:
اعتقاد راسخ دارم که نه تنها امروز بلکه برای همیشه ، امر حجامت را نباید در درمان بیماری ها نادیده گرفت ؛حجامت پدیده ای است که با «خود تنظیمی کردن»عملکرد بدن انسان ارتباط دارد ؛ امری که هرگز با روش های دیگر نمیتوان آن را جایگزین کرد ؛مطالعات ما نشان میدهد که در آلمان میتوان ۷۵ درصد بیماری ها را با شیوه های درمان طبیعی از جمله حجامت درمان کرد.
اعتراف پزشک مستشرق غربی به فواید حجامت
ادوارد پولاک ،پزشک اتریشی که در زمان امیرکبیر به ایران آمد در خاطرات خود می نویسد:
« بین دو استخوان کتفِ تقریبا همه ایرانیان شیارهایی به چشم میخورد؛خصوصا حجامت را برای کودکان به کار میبرند.
در اینجا ناگزیر از اعتراف به این مطلبم که من جز در دو مورد ،هیچ عاقبت زیانباری از حجامت در ۳۹ سال اقامت خود در ایران ندیدم و در این دو مورد هم، زخم حجامت تبدیل به ورم شده بود و دلاک را متهم می‌کردند که چاقوی کثیف به کار برده است.
هوفلر ، معروفترین پزشک قرن نوزدهم میلادی ، از حجامت به عنوان « درمان معجزه آسا » یاد میکند.
در حال حاضر مراکز مختلف و متعددی در شرق و اروپا ، مشغول حجامت می باشند و بزرگترین سایت حجامت در نیویورک واقع است.
جای تعجب و تاسف است که نظر اطبای غربی نسبت به حجامت در ۱۵۰ سال قبل ، منصفانه تر و آگاهانه تر از بسیاری از پزشکان خود فروخته امروزی است که از سنت های خود اطلاع ندارند و آن را مضر می پندارند.
تأثیر حجامت در روحیات و اخلاق
اخلاق ما تحت تأثیر اخلاط ما هستند
امیرالمومنین«ع»فرمودند:
صفرا باعث غضب،سفاهت و طغیان و
خلط «دم»باعث ارتکاب محرمات شهوات میشود.
بنابراین با تنظیم اخلاط فاسد میتوان اخلاقیات را تحت تأثیر قرار داد و یکی از مهم ترین،بهترین و سریع ترین راه هایی که برای تنظیم و درمان غلبه دم توصیه میشود حجامت است.
حتی به اعتقاد ابن سینا،صفرا و سودا نیز از طریق حجامت قابل دفع است.
مقایسه حجامت با خونگیری و اهدای خون
در حجامت،حدود ۳۰ الی ۷۰ سی سی خون از مجموع محتویات مویرگ‌های سرخرگی،سیاهرگی،لنفی و مایع میان بافتی موجود در لایه میانی پوست گرفته میشود و نتایج پژوهش های مختلف نشان داده است که برخلاف اهدای خون که بیشترین چیزی که خارج میشود،مواد غذایی،الکترولیت ها و ویتامین های مورد نیاز بدن و در کل حدود ۴۵۰ سی سی از خون سالم انسان است
خون حجامت به مراتب غلیظ تر و میزان چربی،اوره،ترکیبات زاید بیشتر و پلاسمای کمتری نسبت به خون اهدایی دارد(حدود ۳۰ درصد پلاسما و ۷۰ درصد زوائد؛ در مقابل ۷۰ درصد پلاسما و گلبول سفید خون دهی)
و همچین خون حجامت ۲۳ برابر خون اهدایی میباشد.
(پیامبر اکرم«ص»،امیرالمؤمنین«ع» و امام صادق«ع»این موضوع را متذکر شده اند که:سم از هر کجا وارد بدن شود،از محل حجامت خارج میشود و از موضع حجامت چیزی جز سم دفع نمیشود)
حتی حیوانات هم از خون حجامت و بوی تعفن آن گریزانند و با خوردنش از بین میرود ولی از خون اهدا شده استقبال هم میکنند!
حجامت سبب تنظیم و تقویت سیستم ایمنی هورمونی عصبی محیطی و مغزی بدن میشود اما در مورد اهدای خون چنین آثاری وجود ندارد.
ضمنا ؛شواهد علمی و تجربی ثابت کرده است که اگر شما خون خوب و سالمی نداشته باشید یا دچار مشکلات مزاجی جسمی و روحی روانی باشید ،با اهدای خون،تمام این خصوصیات را به آن فرد منتقل میکنید و دیگر این کار امری خدا پسندانه نخواهد بود!
مدل خونگیری نیز در عمل اهدای خون با دادن یک شوک منفی به وسیله یک سوزن است که خونِ در گردش را یکباره تخلیه میکند ولی در حجامت، درکنار امور معنوی،پس از مقدمات لازم بادکش گرم به خوبی و آرامش انجام میشود و بعد خونگیری آن هم با تمأنینه صورت می‌گیرد.
برتری های حجامت بر فصد
خون حجامت از مویرگ ها خارج و قوت بدن را کم نمیکند بر خلاف فصد که خون را از وریدهای بزرگ خارج میکند.
اگر حجامت در جایگاه خود انجام شود استفراغ از اعضا رئیسه صورت نمیگیرد و باعث ضعف آنها نمیشود.
پاکسازی نواحی پوست در حجامت بیشتر از فصد است.
حجامت بالاتنه مانع ریزش ماده به پایین بدن میشود.
حجامت برای کسانی که خون زیاد ندارند مانند کودکان مناسبتر است
تفاوت حجامت اسلامی و سنتی
انتخاب موضع مورد نظر برای حجامت روغن مالی،ماساژ و مقدمات قبل از حجامت و نحوه بادکش گذاری،خونگیری و تیغ زدن حین حجامت و مراقبت های بعد از حجامت که در مجموع حداقل یکساعت زمان میبرد.
حجامت برای چه کسانی ممنوع است؟
- کودکان زیر چهار ماه
- افرادی که بسیار لاغر و ضعیف هستند.
- بانوان در زمان بارداری و قاعدگی
- کسانی که عضو پیوندی دارند
- بیماران هموفیلی و بیماران دچار تالاسمی مینور
چرا بهار بهترین وقت حجامت است؟
در زمستان کوتاه بودن روزها و طولانی
انواع حجامت
حجامت سر
امام صادق«ع»فرمودند:
حجامت سر فریادرس است و برای همه بیماری ها جز مرگ ،نافع است و محل آن یک وجب شخص حجامت شونده از نوک بینی تا فرق سر(ملاج سر).
فوائد:بهترین حجامت و درمان ۷۲ یا همه بیماری ها اعم از اختلاط عقل،سنگینی سر ،سرگیجه،بیماری های چشم،سفیدی،ریزش و تاسی آقایان،سردردها،خواب آلودگی و کسالت،جلوگیری از سکته مغزی،درمان عوارض سکته و در کل با تخلیه دم و سودای غیر طبیعی سر ،موجب رفع استرس و افسردگی،تقویت و تعدیل حافظه،زیبایی رنگ چهره و تقویت بینایی و شنوایی میشود.
حجامت نقره
امام رضا«ع»فرمودند:حجامت نقره برای سنگینی سر مفید است.
محل آن گودی پشت سر است،یعنی بالای گردن و از بیماری های مغز جلوگیری میکند و به نوعی واکسن حساب میشود.
غالبا برای کودکان زیر دوسال که حرارت و رطوبت سر و آبریزش دهان دارند تجویز میشود ولی در بزرگسال باعث کم حافظگی موقت میشود.
حجامت اخدعین
امام رضا«ع»فرمودند:حجامت اخدعین از سنگینی سر و صورت و چشم کم میکند و برای دندان درد مفید است.
محل آن:(اخدعین دو رگ بر گردن است) حجامت این ناحیه که برای میگرن و درد چشم و گوش است،روی شانه و دو طرف گردن انجام میشود که کار را بسیار حساس میکند
حجامت زیر چانه
امام رضا«ع»فرمودند:حجامت زیر چانه برای آفت دهان و عفونت لثه و دیگر بیماری های دهان مفید است؛تجربه نشان داده است که برای جوش های صورت و موی زائد نیز کارساز است.
حجامت عام (بین دو کتف)
امام رضا«ع»فرمودند:حجامت بین دو کتف برای سنگینی ناشی از امتلاء و حرارت مفید است.
فواید:
حدود ۲۰۰ بیماری طبق مستندات و تحقیقات مؤسسه حجامت ایران ، پیشگیری و درمان شده اند.
بیماری های پوستی مثل کهیر،اگزما،داءالصدف،پیسی،ابله مرغان ،سرخک،انواع جوش و..
بیماری های خونی مثل
چربی،دیابت،فشار،غلظت و..
بیماری های قلب و ریه مثل
آسم سرفه خشک،سل،مسمومیت های شیمیایی تپش قلب(خصوصا اگر بر اثر پرشدن معده و گرمی باشد)
بیماری های کبدی مثل افزایش آنزیم های کبدی،سیروز کبدی،کبد چرب و..
حجامت چهاربند – ساکرال- بین الورکین
محل:انتهای ستون فقرات در گودی کمر
مؤثر در درمان بواسیر- پروستات-انزال زودرس-واریکوسل-سوزش و تکرر و شب ادراری-دیسک-درد و بی نظمی قاعدگی،عفونت و رحم و آلت تناسلی-یائسگی زودرس-نازایی-کثرت خونریزی-فیبروم و..
حجامت ساقین
امام رضا«ع»فرمودند:
حجامت ساق از امتلاء و سنگینی کلیه و مثانه و رحم می کاهد و باعث باز شدن قاعدگی میشود ولی بدن را ضعیف میکند و گاهی باعث غش و بی حالی میشود
محل:یک وجب بالاتر از قوزک پا یا چهار انگشت زیر زانو مایل به خارج می باشد.
فواید:
کاهش امتلاء خصوصا کلیه و مثانه چون خون را از همه بدن می کشد – تصفیه خون – بواسیر – سیاتیک – جوش و دمل – کیست و فیبروم و نازایی -باز کردن و تنظیم قاعدگی – مشکلات مغزی مانند سردرد ها و سکته و کابوس و…(به دلیل انحراف اخلاط فاسد از مغز به پایین) – نقرس – واریکوسل – پروستات و مشکلات بیضه – جوش و دمل- واریس و زانو درد یا آب آوردن زانو
بیمار در زمان خروج خون باید در حالت ایستاده باشد چراکه این در جذب فضولات مفیدتر است؛زیرا ماده کثیف همیشه به پایین نزول میکند
(لازم است کسی که فرد قبلش داخل حمام شود و آب داغ روی ساقین بریزد و ساعتی بعد از آن راه برود تا خون رقیق شود سپس روی صندلی بنشیند)
حجامت کف پا
امیرالمؤمنین«ع»فرمودند:پیامبر به خاطر درد انگشتان در کف پا حجامت کردند
این حجامت برای میخچه و خارپاشنه نیز تجویز میشود
حجامت های موضعی
- حجامت کبد : آرنج را به بدن بچسبانید به موازات آرنج در پشت کبد محل حجامت کبد است جهت درمان بیماری های کبدی مانند حرارت زیاد،اگزما،انسداد صفراوی و..
- حجامت طحال : مانند کبد اما سمت چپ جهت درمان بیماریهای طحال مانند بزرگ شدن و درد طحال و تخلیه سموم از بدن
- حجامت دیسک : روی نقطه درد در کمر حجامت شود
- حجامت پشت گوش :جهت زردی نوزاد،افزایش قد،فشار یا خونریزی چشم و وزوز گوش
- حجامت موضع درد : برای درد های متحرک یا ورم،دمل های چرکی،گرفتگی ها و انسدادهای موضعی
- حجامت آلرژی : موادی که فرد به آن حساسیت دارد مثل انگور و خربزه را به محل زخم حجامت بمالید و پس از یک یا دوبار حساسیت از بین میرود؛اگر نمیدانید به چه موادی حساسیت دارید مقداری از تمام مواد مشکوک خانه به همراه کمی خاکروبه های جاروبرقی را در آب بجوشانید و کمی از آن آب را به زخم حجامت بزنید.
اقسام حجامت
با توجه به مجموع روایات وارده، حجامت به دو قسم تقسیم میشود:
حجامت پیشگیری
حجامت درمانی
که مورد دوم هم بر حسب افراد محتاج به حجامت به دو دسته تقسیم میشود:
حجامت درمانی در اولین وقت مناسب
حجامت درمانی در اولین وقت ممکن (اورژانسی)
علامت های جوشش و خروش خون که در روایات ذکر شده و باید در اولین وقت صحیح حجامت:
جوش های ریز قرمز در بدن
دمل ها (جوش های بزرگ خونی و چرکی)
خارش و سرگیجه و احساس راه رفتن حشره روی بدن
تمایل زیاد به خواب
سرخی چهره و رنگ پوست صورت و بدن
احساس حرارت خصوصا در سطح بدن
البته اگر موارد بالا شدت و حدّت یابند و همراه با افزایش بیش از حد خون و فشار خون و تیره شدن خون و تنگی و گرفتگی عروق همراه باشد باید در اولین وقت ممکن خون ریخته شود
اوقات حجامت
در ماه شمسی
در کل سال باید از حجامت در اوقات زیر بپرهیزید:
۲۲ مهر تا ۲۲ آبان
۲۲ آذر تا ۲۲ دی
۲۲ خرداد تا ۲۲ تیر
( با توجه به اختلاف نظرات در تقویم های حجامت، زمان ها یک تا سه روز متغیر است )
ضمنا بهتر است احتیاطاً در روز های دوم و هفتم و نوزدهم هر ماه شمسی از حجامت بپرهیزید
بهترین ایام نیز ۲۲ اسفندماه تا ۲۲ فروردین است
در ماه قمری
حجامت نباید غیر از دوازدهم تا پانزدهم ماه قمری باشد مگر کسانی که دچار غلبه دم به نحوی باشند که نمی‌توانند تا دوازدهم ماه بعدی صبر کنند که تشخیص آن به عهده‌ی طبیب اسلامی است.
در ایام هفته
بهترین اوقات به ترتیب عبارتند از:
پنج شنبه صبح تا ظهر
دوشنبه عصر
پنج شنبه ظهر تا شب
دوشنبه صبح تا ظهر
یکشنبه شب
شنبه برای کسانی که کم خون یا ضعیف نیستند
چهارشنبه عصر با اعتقاد به آسیب ندیدن
چهارشنبه صبح تا عصر با اعتقاد به آسیب ندیدن
( حجامت در سه شنبه و جمعه ممنوع است و عوارض و عواقب و حتی خطر مرگ برای آن گوشزد شده است )
تمام ایامی که ذکر شد از شب قبل از آن روز یعنی از اذان مغرب روز قبل شروع میشود و تا اذان مغرب همان روز ادامه دارد
اگر خون بر شخص هیجان کرد به حدی که شخص خوف ضرر جدی داشت نباید خیلی صبر کند بلکه اگر میتواند تا اولین وقت «صحیح» صبر کند و اگر بازهم نتوانست، در اولین وقت «ممکن» با آیت الکرسی حجامت کند ولی اگر خون بر او چیره شد و به حالت «تبیغ» رسید اصلاً صبر نکند بلکه حتی اگر شده با تیغِ و کارد و حتی تنها خون خود را بریزد.
ابزار حجامت برای حجامتگر
۱-لیوان بزرگ(ترجیحا شیشه ای یا فلزی غیر از آهنی)که سایز آن متناسب با موضع حجامت باشد
۲-تیغ شکم دار(شماره ۱۰ یا ۲۰ یا ۲۱)
۳-روغن زیتون برای همه‌ی فصل‌ها و اگر شد روغن خیری برای زمستان و روغن بنفشه برای تابستان
۴-تیغ اصلاح برای تراشیدن موهای موضع حجامت و ساکشن برای مکیدن
۵-افشره یا بطری کوچک از آب با دمای اتاق و کیسه یا کیفی برای جاسازی ابزار
۶-فندک یا کبریت برای داغ کردن تیغ
۷-کاسه‌ی بزرگ برای ریختن خون
۸-پارچه‌ی ابریشمی،پشمی یا پنبه‌ی طبیعی و اگر نبود همان پنبه های داروخانه‌ای
۹-عسلی که در یخچال سفت شده یا رس بسته باشد و انار,رب انار یا شکر سرخ و سکنجبین عسلی
۱۰-سفره‌ی یکبار مصرف و کیسه فریزر
۱۱-مکتوب دعای قبل و حین حجامت و آیت الکرسی
(محاجم مورد استفاده معصومین علیه السلام ، قاروره ای بود دارای لوله ای دراز و باریک و تو خالی که سرش محکم و سفت بسته میشود و قسمتی وسیع برای اجتماع خون و هیچ شاهدی نه از روایات و نه در کتب معتبر لغت برای استفاده ایشان از شاخ گاو و امثالهم نداریم)
نکات لازم توجه برای حجامتگران
حجام ممکن است در معرض انرژی منفی افراد و یا نیروهای ماورایی قرار بگیرند؛
ایشان باید سعی کنند ارتباط با خداوند را تقویت کرده و خصوصا در ایام انجام حجامت از ذکر،نماز،دعا،قرآن و زیارت غفلت نکنند.
قبل از حجامت وضو بگیرند و در حال جنابت یا دیگر پلیدی های معنوی حجامت نکنند و قبل از حجامت صدقه بدهند و به نیت سلامتی خود و مردم و پاسداشت سنت نبوی این کار را انجام دهند و از سوره های حمد و توحید و قدر و آیت الرکسی بهره ببرند.
عوامل فنت یا غش در حجامت
- شکم پر بودن و گرسنگی و خستگی
- رعایت نکردن اوقات حجامت
- ترس و استرس اضطراب
- پایین بودن فشار خون یا کمخونی زیاد
- آویزان بودن پاها هنگام حجامت
- نزدیک و یا حین عادت ماهیانه بودن
که در این صورت باید زود لیوان برداشته شود و بیمار به پهلوی راست خوابیده شود و پاهایش را جمع میکند و اسپری گلاب یا بزند و عسل بخورد.
ضمنا ؛ بنابر فتوای مراجع،خون موضع حجامت مَعْفُوّ است؛یعنی فرد محجوم میتواند با تطهیر اطراف موضع،بدون نیاز به شستشو یا سختگیری برای پاک بودن،نماز خود را اقامه کند.
آداب قبل حجامت
- در سیری باشد و شکم خالی نباشد(ناشتا و یا فورا بعد غذا ممنوع)
امام صادق«ع»فرمودند:
حجامت نکن تا اینکه چیزی بخوری؛پس به درستی که این کار برای عروق، ریزاننده تر و برای خارج شدنش آسان تر و برای بدن،نیرومند کننده تر است.
امام کاظم«ع»فرمودند:
حجامت با شکم پر هم خون را خارج میکند هم درد را اما با شکم خالی خون خارج میشود و درد باقی میماند.
همچنین خالی بودن معده در زمان حجامت باعث ریختن صفرا به آن و ایجاد ضعف و بیماری های صفراوی و خروج بیشتر اخلاط صالح به جای اخلاط غلیظ کثیف فاسد میشود و از طرفی در صورت گرسنگی احتمال ضعف و غش بیشتر میشود - حداقل ۱۲ساعت نزدیکی جنسی انجام نشود
- در روز صاف،بدون ابر و تندباد باشد
- صبح روز حجامت بر روی سر و بدن (ترجیحاموضع حجامت)آب گرم بریزد
- حمام رفتن ممنوع است ولی در حد غسل مختصر با آبی که داغ نباشد اشکال ندارد(مگر کسی که خون او غلیظ باشد و در اثر توقف در حمام و بخارات آبگرم
- رقت در خون حاصل شود و یکساعت پس از حمام استراحت سپس حجامت کند)
- به اندازه یک روز کامل،از نوره زدن پرهیز شود
- اسپری گلاب و خوردن شربت شیره یا عسل خصوصا برای کسانی که سابقه ضعف و غش دارند
- افراد مستعد به غلبه دم و صفرا،آخرین وعده غذاییشان پیش از حجامت،آش سرکه-ماهیِ تازه باشد و حجامتشان را عصر انجام دهند
- فعالیت سنگین و ورزش انجام نشود
- در حالت بی خوابی،عصبانیت و ترس و خستگی
- داروهای رقیق کننده مصرف نکنند
- به هیچ وجه لبنیات سالاد مواد کارخانه ای مرغ ماهی تخم مرغ خورده نشود
- -خواندن آیت الکرسی و طلب خیر از خدا و صلوات بر پیامبر و دعای قبل حجامت خوانده شود:
بسم اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم اَعوذُ بِاللّهِ الْکریم فی حجامتی مِن الْعَینِ فِی الدَّم وَ مِن کُلِّ سوء و اَعْلال و اَمراض و اَسْقام و اوجاع اَسْألُکَ العافِیة و الْمُعافاة و شِفاء مِن کُل داء
آداب هنگام حجامت
- فشار بادکش را کم کم زیاد کردن
که باعث میشود تا ماده متوجه موضع شود، نضج یابد و محل بی حس شود. بایستی بادکش ها را چند مرحله انجام داد و هر مرحله از مرحله قبلی مکش را بیشتر کرده و سپس لیوان حجامت را برداشت تا ماده رقیق برگردد و ماده غلیظ در موضع باقی بماند(اگر فشار بادکش به طور ناگهانی زیاد شود احتمال تاول زدن زیاد میشود)
بادکش تا زمانی که موضع خوب سرخ شود ادامه می‌یابد و اندازه محجمه بسته به محل و اندازه عضو متفاوت است اگر عضو بزرگ باشد بایستی محجمه بزرگتر و اگر کوچک باشند همه کوچکتر باید گذاشت تا در موضع بهتر ثابت شود و خونگیری متناسب هر عضو حاصل شود - روغن مالی محل حجامت و تیغ مورد نظر جهت کاهش درد مفید است
- شخص حجامت شونده چهارزانو بنشیند که در این حالت از میزان غشوه به دلیل افزایش بازگشت وریدی به قلب می کاهد و برعکس نشستن روی صندلی یا تخت با پاهای آویزان باعث افزایش میزان غشوه میشود
- انگشتر،ساعت،کفش،عینک،گردنبند،دستبند،کمربند و هرچیز فلزی را از تن دربیاورد
- دعای موقع مشاهده خون:
اَعوذُ بِااللّهِ الکریمِ مِنَ الْعَینِ فِی الدم و مِن کُلِّ سوءٍ فی حجامتی هذه - تیغ باید نه خیلی عمیق و نه سطحی باشد ؛هنگامی که اولین تیغ زده شد باید شبنم خون خارج شود اگر نه نشان‌دهنده سطحی بودن هست؛ضمنا اگر تیغ خیلی سطحی زده شود باعث خارش،جوش و درد پس از حجامت میشود؛چراکه خون رقیق و اخلاط لطیف خارج میشود اما اخلاط کثیف و فضولات غلیظ در بدن میماند و ضرر حجامت بیش از نفع آن خواهد بود؛همچنین کسانی که تیغ سطحی میزنند مجبور میشوند برای خونگیری بیشتر،فشار بادکش را بیشتر کنند که این کار باعث تاول زدن میشود
آداب پس از حجامت
۱-استحمام سنگین و سونا خشک،حالات نفسانی شدید(غضب و..)،همبستری،نوره، مصرف دخانیات،تحرک زیاد تا سه اذان بعد از حجامت ممنوع است
۲-روغن ریزی پس از تیغ باعث تخلیه کامل خون های آلوده و اخلاط فاسد میشود
۳-تا چندساعت از غذاهای تند،شور،چرب و تخم مرغ پرهیز شود و کاسنی و سکنجبین عسلی میل شود
۴-عسل یا زردچوبه روی زخم باعث ترمیم زودتر آن میشود
۵-در تابستان بر روی سر ترکیب گلاب و کافور و در زمستان گلاب،مشک و روغن خیری ریخته شود
۶-افراد مبتلا به کسالت،مردگی و غلظت خون، پس از حجامت انار ترش را آب لمّو کرده و بمکند
۷-افرادی که در حجامت ضعف میکنند یا خونشان آلوده و غلیظ است پس از حجامت سه تکه شکرنیشکر بخورند
۸-اولین وعده‌ی غذایی همه پس از حجامت، گوشت پرندگان باشد و بلافاصله پس از آن شربت امام رضا«ع» بنوشند و در فصل گرما در کنار گوشت پرندگان،آش سرکه یا هُلام (گوشت گوساله‌ای که همراه سبزیجات پخته شده و سرکه بعداً به آن اضافه میشود) یا مصوص(کباب گوشت کبک یا خروس که در سرکه خیسانده شده مانند نمکین کردن بلال)بخورند و افراد«مبتلا یا مستعد»به غلبه دم و صفرا،اولین وعده‌ی غذاییشان پس از حجامت کباب ماهی تازه باشد
